Cultuur en Cultureel Erfgoed

• Nijmegen telt in totaal 771 rijks- en gemeentelijke monumenten.
• Het meest bezochte monument is de Stevenskerk (recordaantal van 171.400 bezoekers in 2023).
• Veel Nederlanders vinden ‘historische stad’ een passende omschrijving van Nijmegen.
• 42% van de Nederlanders noemt Nijmegen als oudste stad van Nederland, 27% Maastricht en 14% Amsterdam.

• In de Nijmeegse monumentenlijst staan 206 rijksmonumenten en 565 gemeentelijke monumenten. Bij deze gebouwen is zowel de buitenkant als de binnenkant van het gebouw beschermd. Daarnaast zijn er 30 bouwhistorie monumenten (alleen bouwhistorisch waardevolle onderdelen van het gebouw, zoals kelders, balklagen en kapconstructies, zijn beschermd), 52 beeldbepalende panden (alleen buitenkant beschermd) en 1.438 stadsbeeldobjecten (alleen gevels, dakvlakken en beeldbepalende elementen aan de straatkant zijn beschermd).
• Verder telt Nijmegen 6 archeologische monumenten en twee rijksbeschermde stadsgezichten (benedenstad en 19e-eeuwse schil).
• Het meest bezochte monument in Nijmegen is de Stevenskerk. Na de coronajaren trok het aantal bezoeken fors aan tot een bezoekersrecord in 2023 (171.400 bezoekers), het jaar waarin het 750-jarig bestaan van de Stevenskerk gevierd werd. Het vorige record stamde uit 2017 (163.450 bezoekers).
• In 2021 heeft de Neder-Germaanse Limes de status van UNESCO Werelderfgoed gekregen. Daarmee zijn in Nijmegen de Romeinse legerkampen op het Valkhof, de Hunerberg en het Kops Plateau en het aquaducttracé vanuit Berg en Dal naar de Hunerberg, die in de bodem van bewaard zijn gebleven, Werelderfgoed geworden.
• In zes Nijmeegse musea is erfgoed te zien: Museum Het Valkhof, De Bastei, Velorama (nationaal fietsmuseum), Museum voor Anatomie en Pathologie, het Infocentrum WO2 en het Gebroeders van Lymborch huis. In vergelijking met de benchmarksteden is het aantal musea in Nijmegen gemiddeld.
• Het Huis van de Nijmeegse Geschiedenis, dat als startpunt dient voor iedereen die meer van de geschiedenis van de oudste stad van Nederland wil weten, telde in de periode 2015-2019 jaarlijks gemiddeld 26.000 bezoeken. In 2022 waren er 13.600 bezoeken, met daarbij de aantekening dat het huis minder vaak open was dan voor de coronapandemie. In 2023 hebben, sinds de heropening in april, 12.700 personen het Huis bezocht.
• Het Regionaal Archief Nijmegen (RAN) wil de beschikbare bronnen aanbieden aan zoveel mogelijk inwoners. Het online raadplegen van bronnen is heel belangrijk geworden, naast dat men de studiezaal in het centrum van Nijmegen kan bezoeken. In de jaren voor de coronapandemie werd de studiezaal van het RAN jaarlijks circa 5.500 keer bezocht. Na de coronajaren werden in 2022 3.100 bezoeken geteld en in 2023 3.600. De digitale studiezaal werd in 2023 156.600 keer bezocht. Dat is even hoog als in 2021 en een daling ten opzichte van 2022 (182.200). Verder steeg het aantal websitebezoekers naar ruim 62.000 in 2023.

In 2005 vierde Nijmegen haar 2000-jarig bestaan. Voorafgaand aan ‘Nijmegen 2000’ (in 2004) waren Amsterdam en Maastricht de meest genoemde steden bij de vraag naar de oudste stad van Nederland. Na afloop van ‘Nijmegen 2000’ (in 2006) werd Nijmegen het meest genoemd.
Ook bij het in 2015 verrichte imago-onderzoek onder Nederlanders werd Nijmegen het meest als oudste stad genoemd (35%) met Maastricht en Amsterdam op de tweede en derde plaats (31 respectievelijk 16%). Bij de vervolgmeting in 2022 is het verschil groter geworden: 42% van de Nederlanders noemt Nijmegen als oudste stad van Nederland, 27% Maastricht en 14% Amsterdam.

Bij de open vraag waar Nederlanders aan denken bij Nijmegen noemen veel Nederlanders zaken die met de geschiedenis van de stad te maken hebben; 16% maakt opmerkingen over Nijmegen als oud(st)e stad en stad met historie, 17% benoemt de Romeinse geschiedenis, 5% de Tweede Wereldoorlog en 3% Karel de Grote.
Van alle voorgelegde beschrijvingen van Nijmegen (onder meer loopstad, studentenstad, cultuurstad, kennisstad en duurzame stad) vinden Nederlanders ‘historische stad’ het meest een passende omschrijving (74%).
Veertien procent van de Nederlanders, die Nijmegen in de voorgaande periode bezocht hebben, kwam naar Nijmegen om er de geschiedenis van de stad te ervaren. Bijna al die bezoekers zijn positief over wat Nijmegen op dit vlak te bieden heeft. Het ervaren van de geschiedenis is ook veel genoemd als reden waarom men de stad in de toekomst wil gaan bezoeken, namelijk door 36% van de Nederlanders, die Nijmegen in de toekomst (misschien) willen gaan bezoeken.