Duurzaamheid

Het gas- en elektriciteitsverbruik in Nijmegen staat onder invloed van factoren als nieuwbouw van (energiezuinige) woningen, aansluitingen op het warmtenet en gedrag van burgers.  Ook tellen vestiging of vertrek van bedrijven en wijzigingen in de bedrijfsvoering duidelijk door.

Vijf ontwikkelingen rond energieverbruik in Nijmegen
Belangrijke lokale trends:

1. Het gemiddelde particuliere gasverbruik per woning daalt langdurig, de laatste jaren in sterkere mate..
2. Nijmegenaren zijn zich behoorlijk bewust van hun energieverbruik, vooral in relatie tot de kosten.
3. Onze woningen kunnen nog energiezuiniger worden.
4. Het energieverbruik binnen onze gemeente is dalende, vooral door verminderd zakelijk gasverbruik bij door sloop, sluiting en productiewijzigingen. De totale energiebesparing in de periode 2008-2022 bedraagt -29,9%.
5. In de periode 2005-2023 is in 1.032 Nijmeegse woningen de gasaansluiting verwijderd vanwege de energietransitie. Steeds meer Nijmeegse woningen zijn op stadsverwarming aangesloten. Maar aardgas is nog altijd dé brandstof om onze woningen te verwarmen.

Typerend voor het energieverbruik binnen Nijmegen is de dalende trend in het particuliere gasverbruik. Deze daling van het gasverbruik zette in 2008 in, kwam tot stilstand in de periode 2015-2018, maar zet de laatste jaren weer door tot 1.020 m3 gemiddeld per woning in 2022 (voorlopig cijfer).

De gestage daling van het gemiddelde elektraverbruik leek in 2019 en 2020 trendmatig doorbroken met een duidelijke toename. In 2022 is het gemiddelde verbruik (door CBS inmiddels elektralevering genoemd om het directe verbruik van zonne-energie te duiden) echter weer duidelijk lager (2.350 kWh levering gemiddeld per woning, voorlopig cijfer).
Een factor is dat inmiddels duizenden Nijmeegse woningen verwarmd worden middels een warmtenet. Dat beperkt het stedelijk gasverbruik en drukt het verbruik per woning. Ook pasten veel inwoners hun gedrag aan vanwege de hoge gasprijzen de afgelopen jaren: zuinig stookgedrag en aardgasbesparende maatregelen.

Elektra speelt een (beperkte) rol in het verwarmen van woningen en duurzame mobiliteit. Huishoudens met zonnepanelen verbruiken een deel van de opgewekte energie direct zelf. De verwachting is dat woningen steeds minder energie verbruiken en dat de komende jaren een verschuiving zichtbaar wordt van aardgas naar elektriciteit.

Figuren: Particulier gasverbruik en elektraleveringen in Nijmegen (gemiddeld verbruik in m3, temperatuur-gecorrigeerd, en levering in kWh per woning). Bron: CBS-Energieverbruik (via klimaatmonitor.databank.nl).

Er is een verdiepend rapport beschikbaar, waarin het energieverbruik in Nijmegen verder wordt geanalyseerd en aangevuld met andere bronnen. ‘Energie aan zet! Energiemonitoring 2008-2022’ (Gemeente Nijmegen, augustus 2023) is beschikbaar via www.nijmegen.nl of op te vragen via onderzoek.statistiek@nijmegen.nl

Als trends komen in 'Energie aan zet! Energiemonitoring 2008-2022' naar voren:

• een afname in het elektraverbruik, gelegen bij de zakelijke verbruikers. Particulieren besparen in geringe mate, maar door de toename van het aantal woningen is er in totaliteit bij de particulieren geen besparing, eerder een lichte netto toename. De afname in elektra verbruik is gerealiseerd in Biezen, Goffert, Havengebied en Stadscentrum. Er is een toename in elektraverbruik in Nijmegen-Noord en Heijendaal.
• Een afname in het gasverbruik, driekwart door de zakelijke verbruikers, één-kwart door de particuliere verbruikers. Het zakelijk verbruik is afgenomen in de wijken Biezen, Goffert, Heijendaal, Lent en Stadscentrum en toegenomen in Havengebied. Het particuliere gasverbruik is in bijna alle wijken afgenomen, de een wat meer dan de ander.
• De totale energiebesparing in de periode 2008-2022 bedraagt -29,9% (prognose -18,2 %) en de duurzame energie-opwek bedraagt 5,3% (prognose 10,3%). Er wordt meer bespaard dan verwacht maar de duurzame opwek loopt achter op schema. Per saldo wordt aan de gemeentelijke energiedoelstellingen voldaan.

Veel Nijmeegse burgers weten hoeveel elektriciteit en gas er maandelijks in het huishouden wordt verbruikt. Vooral als het gaat om de prijs die daarvoor moet worden betaald:

• Een toenemend aantal panelleden (66% in 2021) geeft aan zich er van bewust te zijn hoeveel elektriciteit en gas er in zijn of haar huishouden maandelijks wordt verbruikt.
• En het maandbedrag voor elektriciteit en gas is bij nog een groter deel bekend: 81%.

De verwachting is dat dit bewustzijn van verbruik en kosten in de toekomst verder zal toenemen, onder andere door de opkomst van slimme energiemeters.

Figuur: Kennis van maandelijks verbruik en kosten van elektriciteit en gas in het huishouden (in procenten)
Bron: Peiling Duurzaamheid en Milieu, Stadspanel.

Energieprestaties:

• meten we af aan de hand het energieverbruik per woning en van de rode of juist groene energielabels;
• gaan over de energie die nodig is voor het verwarmen of koelen van het binnenklimaat, het warm tapwater en de verlichting. Dus niet koken, wassen of koelkast.

Welk beeld geeft het gasverbruik?

• Het gasverbruik in Nijmeegse woningen is vergelijkbaar met dat in andere steden. Dat geldt ook voor de (behoorlijk gunstige) ontwikkeling het afgelopen decennium.
• Deze cijfers worden beïnvloed door het feit dat veel nieuwe, energiezuinige woningen in Nijmegen (en bijvoorbeeld ook in Tilburg) geen gas verbruiken. Deze zijn aangesloten op stadsverwarming.

Figuur: Gasverbruik per woning in m3, temperatuur-gecorrigeerd, stedenvergelijking. Bron: CBS-Statistiek energieverbruik woningen (via klimaatmonitor.databank.nl), 2022 voorlopige cijfers.

De meerderheid van de Nijmeegse woningen is inmiddels voorzien van een definitief energielabel:

• De energieprestaties van dat deel van de Nijmeegse woningvoorraad zijn vergelijkbaar tot gunstig vergeleken met andere steden, waarbij Nijmegen verhoudingsgewijs een wat hoger aandeel energiezuinige woningen kent (40% minimaal een energielabel A).
• De energielabels A, A+ en A++ vormen in de kennissteden ruim 30% van de woningen met een definitief energielabel.

Figuur: Aandeel woningen naar geregistreerd energielabel (2022).
Bron: RVO (via klimaatmonitor.databank.nl).

Ruim 1.750 Nijmeegse utiliteitsgebouwen (niet-woningen) zijn inmiddels voorzien van een geldig energielabel (cijfers 2022):

• De energieprestaties van dat deel van de Nijmeegse utiliteitsgebouwen zijn vergelijkbaar met andere steden, waarbij in Nijmegen 7 van de 10 utiliteitsgebouwen minimaal label C heeft.
• In Eindhoven, Tilburg, Leiden en Groningen heeft een groter aandeel utiliteitsgebouwen minimaal energielabel C.

Figuur: Aandeel utiliteitsgebouwen naar energielabel (2022). Bron: Registratiesysteem energielabels gebouwen, RVO

Figuur: Hoofdverwarmingssysteem Nijmeegse woningen. Bron: RVO (via Regionale Klimaatmonitor).

Over verwarming en warm water in Nijmegen:

• Aardgas speelt nog altijd een dominante rol bij verwarming en warm water in Nijmeegse woningen. In 2022 betreft dat ruim 85% van onze woningen.
• We zien een gestage afname van enkele procentpunten in het aandeel aardgaswoningen. Zowel het aandeel woningen met stadsverwarming (van 5,9% in 2017 naar 9,3% in 2022) als - met elektrische verwarmingsinstallaties (van 1% naar 2,8%) neemt toe.
• In vergelijking met cijfers voor heel Nederland valt vooral op dat het aandeel woningen met stadsverwarming in Nijmegen met 9,3% in 2022 relatief hoog is (Nederland 6,7% in 2022). Zo’n 3,4% van de Nederlandse woningen wordt inmiddels ‘all electric’ verwarmd, dat is in Nijmegen 2,8% (2022).

Op warmtenet Nijmegen (stadsverwarming) neemt het aantal aangesloten woningen gestaag toe, tot inmiddels 8.044 aansluitingen op 1-1-2022. Dat is bijna 10% van alle Nijmeegse woningen.

Figuur: Aantal Nijmeegse woningen aangesloten op stadsverwarming. Bron: Vattenfall, berekening O&S gemeente Nijmegen.

Het percentage op stadsverwarming aangesloten woningen is in Nijmegen vergelijkbaar tot enigszins laag in relatie tot andere kennissteden (vergelijkingssteden gemiddeld 11,7% in 2022). Nijmegen behoort sinds 2015 samen met Eindhoven wel tot de sterkste stijgers.

Figuur: % woningen aangesloten op stadsverwarming. Bron: CBS, voorlopige cijfers 2022

In de periode 2005 tot en met 2023 kennen volgens Alliander 1.032 Nijmeegse woningen (formeel: kleinaansluitingen) een gasverwijdering. Per jaar zijn dat gemiddeld zo’n 54 omzettingen. Het betreft beëindigingen van de gasaansluiting vanwege de energietransitie en niet vanwege bijvoorbeeld betalingsproblemen. In 2023 zijn er 163 van dit soort gasverwijderingen geregistreerd.

Tabel en figuur: Transitiegedreven gasverwijderingen in Nijmegen (aantallen kleinverbruik). Bron: Alliander 2023.