Welzijn en Zorg

• De Burgerpeiling 2023 laat zien dat ruim drie kwart van de Nijmegenaren (16+) de eigen gezondheid goed of zeer goed vindt. Het gemiddelde rapportcijfer voor hoe gelukkig men zich voelt ligt op 7,6. Ten opzichte van 2019 en 2021 zijn deze cijfers nauwelijks veranderd.
• In tegenstelling tot de Burgerpeiling laat de 1 jaar eerder uitgevoerde Gezondheidsmonitor Volwassenen en Ouderen 2022 (GGD Gelderland-Zuid) een verslechtering van het algemene gezondheidsgevoel zien ten opzichte van de metingen daarvoor (2016 en 2020), niet alleen voor Nijmegen, maar ook landelijk. Dit onderzoek laat ook op enkele andere punten een verslechtering zien: de mentale gezondheid, eenzaamheidsgevoelens en de mate waarin men aan beweging doet. Positief is de daling van het aandeel rokers en cannabisgebruikers. Het aandeel harddruggebruikers daarentegen is licht gestegen en is nu hoger dan het aandeel cannabisgebruikers.
• Volwassen Nijmegenaren noemen zowel negatieve als positieve gevolgen van de coronaperiode op het welzijn. Najaar 2022 ervoer 4% nog enige tot veel negatieve gevolgen van uitgestelde zorg tijdens de coronaperiode.

• Bij de middelbare scholieren zagen we in 2021 een effect van de coronacrisis op het oordeel over het eigen welzijn. De meting in 2021 in het kader van de Gezondheidsmonitor jeugd (GGD) laat een afname zien van het aandeel jongeren dat zich goed gezond voelt (78% versus 85% in 2019) en ook van het aandeel dat zich gelukkig voelt (76% versus 84% in 2019). De groep met een verhoogd risico op psychosociale problemen is groter geworden (21% versus 12% in 2019).  
• De meting in 2021 in het kader van de Kindermonitor (GGD; onderzoek onder ouders over hun 0- tot 12-jarige kinderen) laat veel minder effecten van de coronapandemie zien. Niet veranderd is dat de meeste ouders de gezondheid van hun kind als goed bestempelen (97%) en aangeven dat hun kind meestal blij is (96%).

Van de volwassen Nijmegenaren beoordeelt 77% de eigen gezondheid als goed of zeer goed, zo blijkt uit de Burgerpeiling 2023; 15% beoordeelt de eigen gezondheid met ‘gaat wel’ en 8% als ‘matig’ of ‘slecht’. Deze cijfers zijn sinds 2017 behoorlijk stabiel.

Figuur: Ervaren gezondheid volwassenen. Bron: Burgerpeiling gemeente Nijmegen.

Welke inwoners voelen zich meer of minder gezond dan anderen?
Welke inwoners voelen zich meer of minder gezond dan anderen?
Onderstaande figuur op basis van de Burgerpeiling 2023 laat zien dat de ervaren gezondheid terugloopt naarmate inwoners ouder worden; van de inwoners van 16 tot 50 jaar voelt 83% zich (zeer) gezond, van de 50-74-jarigen circa 70% en van de 75-plussers 56%. De figuur laat ook zien dat welstandsklasse (sociaaleconomische status) een rol speelt. Inwoners in de lagere welstandsklassen voelen zich minder gezond (47% van de personen in de laagste welstandklasse (SES - -) voelt zich gezond of zeer gezond) dan Nijmegenaren in de hogere welstandsklassen (89% van de personen in de hoogste welstandsklasse (SES + +) voelt zich gezond of zeer gezond). In 2019 en 2021 werden vergelijkbare verschillen naar leeftijd en welstandsklasse gemeten.
Gekeken naar herkomst is te zien dat Nijmegenaren met een Europese of niet-Europese migratieachtergrond hun gezondheid lager beoordelen dan gemiddeld (circa 70% gezond of zeer gezond, versus 78% bij de inwoners met een Nederlandse achtergrond).

Figuur:  Percentage (zeer) gezond naar geslacht, leeftijd, welstandsklasse/sociaaleconomische status en herkomst. Bron: Burgerpeiling 2023 gemeente Nijmegen.

In tegenstelling tot de Burgerpeiling laat de 1 jaar eerder uitgevoerde Gezondheidsmonitor Volwassenen en Ouderen 2022 (GGD Gelderland-Zuid) een verslechtering van het algemene gezondheidsgevoel zien ten opzichte van de metingen daarvoor (2016 en 2020), niet alleen voor Nijmegen, maar ook landelijk. Het aandeel Nijmegenaren dat zich over het algemeen goed of zeer goed gezond voelt, is gedaald van 77% in 2016 en 76% in 2020 naar 71% in 2022.

Uit de Burgerpeiling 2023 blijkt dat Nijmegenaren gemiddeld het rapportcijfer 7,6 geven voor hoe gelukkig ze zich voelen, net als in 2019 en 2021.
Onderstaande figuur geeft inzicht in groepsverschillen. Meest opvallend is dat inwoners minder gelukkig zijn naarmate zij een lagere welstandsklasse (sociaaleconomische status) hebben: inwoners in de hoogste welstandsklasse (SES + +) scoren aanmerkelijk hoger (7,9) dan inwoners in de laagste welstandsklasse (SES - -) (7,2).

Figuur:  Rapportcijfer voor geluk naar geslacht, leeftijd, welstandsklasse/sociaaleconomische status en herkomst. Bron: Burgerpeiling 2023 gemeente Nijmegen.

De 1 jaar eerder uitgevoerde gezondheidsmonitor Volwassenen en Ouderen 2022 laat een verslechtering zien op het vlak van de mentale gezondheid (zie figuur hieronder).

Figuur: Enkele ontwikkelingen op het vlak van de mentale gezondheid. Bron: Gezondheidsmonitor Volwassenen en Ouderen, GGD Gelderland-Zuid.

Het aandeel met een hoog risico op een angststoornis of depressie is gestegen van 8% in 2016 en 2020  naar 11% in 2022. Vier procent heeft ernstige en zes procent matige psychische klachten (niet gemeten in 2020).
Een hoog risico op een angststoornis of depressie en ernstige psychische klachten komen relatief weinig voor bij 65-plussers.
Het aandeel dat het niet eens is met de stelling “mijn leven heeft betekenis en doel” is gestegen van 4% in 2020 naar 9% in 2022. Bij de 18-34-jarigen is dit aandeel het hoogst (13%).
Het aandeel dat zich in (zeer) sterke mate  eenzaam voelt, is gestegen naar 16% in 2022 (was 12% in 2016 en 9% in 2020).

Figuur: Aandeel overmatige drinkers, rokers en drugsgebruikers. Bron: Gezondheidsmonitor Volwassenen en Ouderen, GGD Gelderland-Zuid.

Roken levert in vergelijking met andere leefstijlfactoren de grootste schade op in de zin van de meeste verkorte levensjaren en gezondheidskosten. Uit de Gezondheidsmonitor Volwassenen en Ouderen 2022 blijkt dat 15% van de volwassen Nijmegenaren rookt. Dat is een daling ten opzichte van de vorige metingen (23% in 2016 en 19% in 2020). De onderstaande  figuur laat zien dat er onder mannen, 18-34-jarigen en personen die niet hbo/wo-opgeleid zijn relatief veel rokers zijn.

Figuur:  aandeel rokers naar geslacht, leeftijd, opleiding. Bron: Gezondheidsmonitor Volwassenen en Ouderen 2022, GGD Gelderland-Zuid.

De Gezondheidsmonitor Volwassenen en Ouderen 2022 laat zien dat 9% van de volwassen Nijmegenaren overmatig alcohol drinkt (meer dan 21 glazen per week voor mannen en meer dan 14 glazen per week voor vrouwen). In 2016 en 2020 lag dat percentage op 8%. De onderstaande  figuur laat zien dat er onder de 18-34-jarigen en de mbo niveau 2, 3 of 4/havo/vwo-opgeleiden relatief veel overmatige drinkers zijn.

Figuur: Aandeel overmatig drinkers (>21 glazen per week (man); meer dan 14 glazen per week (vrouw)) naar geslacht, leeftijd, opleiding. Bron: Gezondheidsmonitor Volwassenen en Ouderen 2022, GGD Gelderland-Zuid.

De Gezondheidsmonitor Volwassenen en Ouderen 2022 laat zien dat 12% van de volwassen Nijmegenaren in het voorgaande jaar cannabis heeft gebruikt. In 2020 lag dat percentage hoger, namelijk op 19%. De onderstaande  figuur laat zien dat er vooral onder de 18-34-jarigen veel cannabisgebruikers zijn. Verder zijn er meer mannen dan vrouwen die cannabis gebruiken. Onder mavo/vmbo/mbo niveau 1-opgeleiden is het cannabisgebruik lager dan bij de personen met andere opleiding.

Figuur: Aandeel heeft afgelopen jaar cannabis gebruikt naar geslacht, leeftijd, opleiding. Bron: Gezondheidsmonitor Volwassenen en Ouderen 2022, GGD Gelderland-Zuid.

Het aandeel volwassenen dat in het voorgaande jaar drugs anders dan cannabis heeft gebruikt (cocaïne, XTC, amfetamine/speed, paddo's, GHB, LSD of heroïne) is hoger (15%) dan het aandeel dat in het voorgaande jaar cannabis heeft gebruikt (12%). In 2020 was het percentage gebruikers van drugs anders dan cannabis iets lager (14%). De onderstaande  figuur laat zien dat er vooral onder de 18-34-jarigen veel gebruikers van drugs anders dan cannabis zijn. Verder zijn er meer mannen dan vrouwen die drugs anders dan cannabis gebruiken. Onder hbo- en wo-opgeleiden is het gebruik van drugs anders dan cannabis relatief hoog en onder mavo/vmbo/mbo niveau 1-opgeleiden relatief laag.

Figuur: Aandeel heeft afgelopen jaar drugs anders dan cannabis gebruikt (cocaïne, XTC, amfetamine/speed, paddo's, GHB, LSD of heroïne) naar geslacht, leeftijd, opleiding. Bron: Gezondheidsmonitor Volwassenen en Ouderen 2022, GGD Gelderland-Zuid.

Figuur: Aandeel met overgewicht, voldoet aan beweegrichtlijnen, eet dagelijks groente en eet dagelijks fruit. Bron: Gezondheidsmonitor Volwassenen en Ouderen, GGD Gelderland-Zuid.

De Gezondheidsmonitor Volwassenen en Ouderen 2022 laat zien dat het aandeel volwassen Nijmegenaren met overgewicht (op basis van zelfrapportage van lengte en gewicht) weinig veranderd is (40% in 2022). Bij 11% van de volwassen Nijmegenaren is er sprake van ernstig overgewicht, net als in 2020. De onderstaande figuur laat zien dat overgewicht relatief vaak voorkomt bij mavo/vmbo/mbo niveau 1-opgeleiden en relatief weinig bij hbo/wo-opgeleiden en 18-34-jarigen.


Figuur: Aandeel overgewicht naar geslacht, leeftijd en opleiding. Bron: Gezondheidsmonitor Volwassenen en Ouderen 2022, GGD Gelderland-Zuid.

Hoe is het gesteld met leefstijlfactoren die met overgewicht samenhangen? De Gezondheidsmonitor Volwassenen en Ouderen 2022 laat zien dat 54% van de volwassen Nijmegenaren voldoet aan de beweegrichtlijnen (personen vanaf 18 jaar dienen minstens 2,5 uur per week matig intensieve inspanning  te verrichten, verspreid over diverse dagen, en minstens tweemaal per week spier- en botversterkende activiteiten te verrichten). Dat is een daling ten opzichte van 2016 (59%) en ongeveer gelijk aan 2020 (55%). De onderstaande figuur laat zien dat het aandeel dat  voldoet aan de beweegrichtlijnen met name onder 75-plussers en mavo/vmbo/mbo niveau 1-opgeleiden relatief laag is.
Bijna de helft van de volwassen Nijmegenaren (48%) geeft aan minstens 8 uur per dag te zitten. Bij de 18-34-jarigen (59%) en de hbo/wo- opgeleiden (57%) ligt dit aandeel het hoogst.

Figuur: Aandeel dat voldoet aan de beweegrichtlijnen naar geslacht, leeftijd en opleiding. Bron: Gezondheidsmonitor Volwassenen en Ouderen 2022, GGD Gelderland-Zuid.

Van de volwassen Nijmegenaren eet 42% dagelijks fruit en 55% dagelijks groente. Ten opzichte van 2020 zijn deze cijfers ongeveer gelijk gebleven. De onderstaande figuur laat zien dat mannen en 18-34-jarigen naar verhouding weinig fruit eten en vrouwen en 65-plussers relatief veel. Verder laat de figuur zien dat mannen en 75-plussers relatief weinig groente eten en vrouwen en hbo- en wo-opgeleiden relatief veel.

Figuur: Eten van groente en fruit naar geslacht, leeftijd en opleiding. Bron: Gezondheidsmonitor Volwassenen en Ouderen 2022, GGD Gelderland-Zuid.

De Gezondheidsmonitor Volwassenen en Ouderen 2022 laat zien dat 25% van de volwassen Nijmegenaren najaar 2022 zowel positieve als negatieve gevolgen van de coronaperiode ervoer. Verder ervoer 25% alleen positieve gevolgen van de coronaperiode en 25% alleen negatieve gevolgen. Circa een kwart ervoer noch positieve noch negatieve gevolgen van de coronaperiode. De meest genoemde positieve gevolgen zijn:  thuis kunnen werken of thuis onderwijs kunnen volgen, meer rust, een betere balans tussen werk/studie en privé, minder geld uitgeven, meer bewegen en meer tijd voor gezin, familie of vrienden. De meeste genoemde negatieve gevolgen zijn: minder contact met familie of vrienden, minder goed in je vel zitten, minder bewegen, thuis moeten werken of thuisonderwijs moeten volgen, het door elkaar lopen van privé en werk/studie, gestopt zijn met studie of studievertraging en langdurig herstel na een coronabesmetting.
Een op de vijf volwassen Nijmegenaren had najaar 2022 nog last van tijdens de coronaperiode meegemaakte corona gerelateerde gebeurtenissen. En 4% ervoer najaar 2022 nog enige tot veel negatieve gevolgen van uitgestelde zorg.

De Gezondheidsmonitor Jeugd, uitgevoerd door de GGD, geeft een beeld van de gezondheid van middelbare scholieren. De laatste meting, waarvan de resultaten gepubliceerd zijn, vond in 2021 plaats en laat de negatieve invloed van de coronacrisis op het welzijn van jongeren zien.

• Het aandeel, dat zich goed gezond voelt, is gedaald van 85% in 2019 naar 78% in 2021.
• Het aandeel, dat zich meestal gelukkig voelt, is gedaald van 84% in 2019 naar 76% in 2021.
• Het aandeel, bij wie er sprake is van een verhoogd risico op psychosociale problemen, is gestegen van 12% in 2019 naar 21% in 2021.
• Het aandeel, dat zich vaak gestrest voelt, is gestegen van 44% in 2019 naar 48% in 2021.
• Het aandeel, dat vaak prestatiedruk ervaart, is gestegen van 47% in 2019 naar 54% in 2021.
• Het licht gestegen genotmiddelengebruik in 2021 (alcohol gebruiken, roken, blowen) zorgt voor een onderbreking van de dalende trend; 23% heeft recent alcohol gebruikt, 8% rookt en 7% heeft recent hasj of wiet gebruikt.
• Het aandeel, bij wie het risico op problematisch gebruik van sociale media speelt, is gestegen van 7% in 2019 naar 11% in 2021.
• Het aandeel, dat wekelijks actief beweegt, is niet veranderd (87% in 2019 en 2021).
• Van de 13- en 14-jarigen heeft 15% overgewicht, volgens metingen van jeugdgezondheidszorg.

De uitkomsten van de meting in 2023 zijn bij het publiceren van de Stads- en Wijkmonitor 2024 nog niet bekend.

De Kindermonitor, uitgevoerd door de GGD, geeft een beeld van de gezondheid van kinderen van 0 tot 12 jaar op basis van door hun ouders gegeven antwoorden. De laatste meting vond in 2021 plaats. Bij de uitkomsten moet bedacht worden dat ouders, bij wie meer (opvoedings)problematiek speelt, waarschijnlijk minder dan gemiddeld bereid zullen zijn om aan het onderzoek deel te nemen.

• 97% van de ouders vindt de gezondheid van hun kind goed en 96% geeft aan dat hun kind meestal blij is.
• 9% van de kinderen heeft een verhoogd risico op psychosociale problemen en tussen de 10 en 11% zit in het grensgebied; de overige 81% heeft geen verhoogd risico.
• Bij 12% van de ouders lijkt er opvoedingsproblematiek die behandeling verdient te spelen. Bij 0- tot 4-jarigen gaan de zorgen vooral over eten en slapen, bij 4- tot 12-jarigen over (faal)angst, sociale media en gamen.
• Bijna 11% van de kinderen beweegt weinig: 8% is matig actief (beweegt 3 tot 5 uur per week) en 2,5% inactief (beweegt minder dat 3 uur per week).
• Opmerkelijk zijn de verschillen in de waarneming van overgewicht tussen (de mening van) ouders en de (metingen van de) Jeugdgezondheidszorg (JGZ), waarbij de Jeugdgezondheidszorg meer overgewicht waarneemt dan ouders rapporteren. Bij de 4- tot 12-jarigen is er volgens de JGZ bij 13% sprake van overgewicht, volgens de ouders bij 6%.

Positieve ontwikkelingen:

• Een dalende trend voor alcoholgebruik van moeders tijdens de zwangerschap (van 11% in 2009 naar 1% in 2021).
• Een dalende trend voor het percentage kinderen, bij wie het voorkomt dat de ouders thuis in hun bijzijn roken (van 13% in 2009 naar 2% in 2021).
• Een stijgende trend voor percentage kinderen dat elke dag groente eet (van 51% in 2009 naar 59% in 2021).
• Het percentage kinderen, dat drie of meer suikerhoudende drankjes per dag drinkt, is gedaald van 11% in 2017 naar 5% in 2021.
• Een stijgende trend voor het percentage ouders, dat aangeeft dat de buurt kindvriendelijk is (van 76% in 2009 naar 87% in 2021).

Negatieve ontwikkelingen:

• Het percentage kinderen met een verhoogd risico op psychosociale problemen is na een dalende trend weer iets gestegen (van 7% in 2019 naar 9% in 2021). Door corona hebben iets meer kinderen last gekregen van mentale problemen, maar het gaat om kleine percentages.
• In de coronajaren zijn het ziekteverzuim op school en het beeldschermgebruik flink toegenomen.