Welzijn en Zorg

Dit onderdeel bespreekt de stapeling of samenloop van regelingen in het sociaal domein die de gemeente uitvoert, zowel per inwoner als per huishouden. Deze regelingen zijn onder te verdelen in de domeinen zorg, inkomen, werk en jeugd.

Van alle Nijmegenaren maken in 2022 zo'n 36.500 inwoners, oftewel 20%, gebruik van een gemeentelijke sociale voorziening. Dit beeld is sinds 2018 vergelijkbaar. Gekeken naar zelfstandige huishoudens (exclusief bewoners van verpleeghuizen en verkamerde panden) gaat het om zo'n 26.400 huishoudens. Dat is 34% van de zelfstandige huishoudens. 7,4% van de huishoudens (zo'n 5.700) zijn kwetsbaar te noemen; deze huishoudens maken gebruik van 5 of meer regelingen. Dit zijn er meer dan voorheen. Dat komt omdat in 2022, vanwege de energiecrisis, gebruik kon worden gemaakt van de energietoeslag. Zou deze regeling niet worden meegenomen, dan komt het aandeel kwetsbare huishoudens uit op 4,5%. Dat is vergelijkbaar met de jaren 2018 t/m 2021.

Naast gemeentelijke regelingen kent het sociaal domein regelingen die de landelijke overheid uitvoert. Het gebruik van deze regelingen is voor de gemeente niet op persoonsniveau beschikbaar. Daarom blijven deze regelingen buiten beschouwing in de analyses over de stapeling van regelingen. Onderstaand wel de kerncijfers rond de landelijke regelingen:

• Zorg uit de Zorgverzekeringswet werd in 2022 door 89% van de Nijmegenaren gebruikt (bron: Vektis Zorgspiegel Gemeenten). In voorgaande jaren lag dit tussen de 82% (2021) en 88% (2019).
• De Wet langdurige zorg werd in 2022 door 2% van de Nijmegenaren gebruikt (bron: Vektis Zorgspiegel Gemeenten). In 2021 en 2020 ging het ook om 2%.
• 8.600 Nijmegenaren hadden begin 2023 een uitkering arbeidsongeschiktheid (bron: UWV). Kijk voor meer informatie in het programma werk en inkomen (zie menu bovenaan).
• Het aantal WW-uitkeringen is eind 2023 1.800, vergelijkbaar met de situatie eind 2022. Kijk voor meer informatie in het programma werk en inkomen (zie menu bovenaan).

Onderstaande figuur geeft een beeld van regelingen in het sociaal domein die de gemeente uitvoert en het gebruik daarvan. Meest gebruikt zijn regelingen in het domein inkomen (23.290 cliënten), gevolgd door het domein zorg (13.080 cliënten). Op afstand volgen regelingen rond jeugd (6.430 cliënten) en werk (3.740 cliënten). De afzonderlijke cliënten per regeling tellen niet op tot het totaal aantal cliënten in ieder domein, omdat het per regeling kan gaan om deels dezelfde cliënten.

Figuur: Aantal cliënten per regeling sociaal domein
Bron: Sociaal Statistisch Bestand 2023 (regelingengebruik over 2022 en inwoner op 1-1-23)

Kijk voor meer informatie over cliëntgroepen en ontwikkelingen rond regelingen inkomen en werk in het programma werk en inkomen (zie menu bovenaan).  Kijk voor meer informatie over cliënten en ontwikkelingen rond zorgregelingen voor volwassenen in het onderdeel wmo en stips, buurtteams en regieteams (zie menu links) en voor jongeren in het onderdeel jeugdhulp (zie menu links). Kijk voor meer informatie over cliënten en ontwikkelingen rond regelingen rond onderwijs in het programma onderwijs (zie menu bovenaan).

66% van de (zelfstandige) huishoudens gebruikt géén sociale regelingen. Dat is iets minder dan de 70% tussen 2019 t/m 2021 en komt door de energietoeslag die in 2022 kon worden aangevraagd vanwege de energiecrisis. 34% van de huishoudens maakt wel gebruik van een of meer gemeentelijke sociale regelingen; zo'n 26.400 huishoudens. Binnen deze huishoudens is sprake van een sterke stapeling van regelingen. Onderstaande figuur laat zien dat 47% van alle cliëntrelaties met de gemeente te herleiden zijn tot 7% van de huishoudens, en 60% van alle cliëntrelaties tot 11% van de huishoudens.

Figuur: Typering huishouden naar klantrelaties met bijbehorend aandeel van totale klantrelaties
Bron: Sociaal Statistisch Bestand 2023 (regelingengebruik over 2022 en inwoner op 1-1-23)

Bij de stapeling van regelingen binnen huishoudens kan worden gekeken naar de verschillende domeinen waaronder de regelingen vallen (inkomen, zorg, jeugd, werk). Als huishoudens gebruik maken van regelingen, doen zij dat meestal binnen één domein (69% van de huishoudens met regelingen). Ook twee domeinen komt regelmatig voor (28% van alle huishoudens). Er zijn nauwelijks huishoudens die gebruik maken van regelingen in drie (4%) of alle vier de domeinen (<1%).

Kwetsbare huishoudens worden gedefinieerd als huishoudens met 5 of meer klantrelaties. Gaat het in de afgelopen jaren steeds om dezelfde groep kwetsbare huishoudens (5+ klantrelaties) of is sprake van doorstroming? Analyse van de samenloop van sociale regelingen tussen 2015 en 2018 laat zien dat ongeveer een derde van de van de inwoners die in 2016 in een kwetsbaar huishouden woonde, drie jaar later nog altijd deel uitmaakt van een kwetsbaar huishouden. Voor twee derde van hen geldt dat zij in de jaren na 2015 geen deel meer uitmaken van een kwetsbaar huishouden; in het huishouden zijn geen of minder dan 5 klantrelaties. Daarbij hebben inwoners uit huishoudens waarin klantrelaties zijn in verschillende subdomeinen (inkomen, werk, zorg, jeugd), minder kans om uit kwetsbaarheid te stromen.

Figuur: Inwoners in kwetsbare huishoudens; ontwikkeling 2015, 2017, 2018
Bron: Sociaal Statistisch Bestand 2016, 2018, 2019

Kwetsbare huishoudens worden gedefinieerd als huishoudens met 5 of meer klantrelaties (7,4% in 2022). Het aantal klantrelaties hangt sterk samen met het type huishouden. Stellen maken het minst gebruik van regelingen (19%), tegen 60% van de eenoudergezinnen. Eenoudergezinnen vallen ook op als het gaat om het aandeel kwetsbare huishoudens; 23%, tegen 3 tot 8% bij andere typen huishoudens. Van de alleenstaanden maakt 43% gebruik van gemeentelijke regelingen, bij tweeoudergezinnen is dat 27%.

Figuur: Aantal klantrelaties naar type huishouden
Bron: Sociaal Statistisch Bestand 2023 (regelingengebruik over 2022 en inwoner op 1-1-23)

Ook zijn er grote verschillen naar afkomst. Van huishoudens die bestaan uit leden zonder migratieachtergrond, is 4,4% te typeren als kwetsbaar. Van de huishoudens die bestaan uit leden met een niet-westerse migratieachtergrond is dat 8% tot 32%, afhankelijk van het herkomstland. Van de huishoudens met een Europese migratieachtergrond behoort 8% tot de kwetsbare huishoudens.

Wat betreft spreiding over de stad volgt het gebruik van sociale regelingen het sociaal economisch profiel van de bevolking. Onderstaande kaart laat de verspreiding zien van kwetsbare huishoudens (5+ klantrelaties). In de gehele stad gaat het om 4,5%. In Meijhorst wonen relatief de meeste kwetsbare huishoudens (14%). Daarnaast vallen Aldenhof (10%), Hatert en Neerbosch-Oost (beide 9%), Nije Veld en Lankforst (beide 8%) op. In het sociaal-economisch sterkere Nijmegen-Noord en Nijmegen-Oost zijn juist veel wijken met een relatief laag aandeel kwetsbare huishoudens.

Figuur: Kwetsbare huishoudens (5+ klantrelaties) per wijk
Bron: Sociaal Statistisch Bestand 2022

Onderstaande figuur laat per regeling zien hoe vaak huishoudens daarnaast andere regelingen gebruiken. Er zijn grote verschillen; van de huishoudens waar jeugdhulp wordt gebruikt, maakt 56% géén gebruik van andere regelingen. Voor de oude Wmo (hulpmiddelen/huishoudelijke hulp) is dat 46%, terwijl het bij de huishoudens met nieuwe Wmo (begeleiding/beschermd wonen) om 7% gaat (van hen maakt 93% gebruik van één of meer andere regelingen). Ook huishoudens met een sociale werkvoorziening maken relatief weinig gebruik van andere regelingen (53% heeft één of meer andere regelingen). Voor alle regelingen in het inkomensdomein valt op dat veel gebruik wordt gemaakt van andere (inkomens)regelingen; 85% tot 99% van de huishoudens gebruikt één of meer andere regelingen. Een uitzondering daarop is de individuele studietoeslag. Voor bijna 1 op de 3 huishoudens die hiervan gebruik maken, is dit hun enige gemeentelijke sociale regeling.

Figuur: Gebruik van (andere) regelingen naar regeling
Bron: Sociaal Statistisch Bestand 2023 (regelingengebruik over 2022 van inwoners op 1-1-23)